ВЫСТАВАЧНАЯ ЗАЛА НА РАКАЎСКАЙ, 17

ЭКСПАЗІЦЫЯ

8 верасня 2022 года ў адрэстаўраваным будынку на тэрыторыі квартала «Ракаўскае прадмесце» на вул. Ракаўскай, 17 пачаў працу выставачны праект Музея гісторыі горада Мінска "Маё імя - Мінск", прысвечаны 955-годдзю горада і Году гістарычнай памяці. Партнёры праекта: ГА "Беларускі саюз мастакоў", Нацыянальны мастацкі музей Рэспублікі Беларусь, ААТ "Мінскі трактарны завод", ААТ "Кіруючая кампанія холдынга "Белкамунмаш", УП "Мінскпраект", Музей гарадскога пасажырскага транспарту дзяржаўнага прадпрыемства "Мінсктранс", Беларускае рэспубліканскае грамадскае аб'яднанне калекцыянераў.

Партрэт горада, яго лёс, роля ў гісторыі беларускага грамадства вызначаюць знакавасць Мінска для нацыянальнай культуры. Мінск - афіцыйна галоўны горад краіны, з'яўляецца адміністрацыйна-палітычным, эканамічным і культурным цэнтрам дзяржавы. У розныя перыяды сваёй гісторыі Мінск быў умацаванай крэпасцю Полацкага княства, цэнтрам удзельнага княства, цэнтрам ваяводства, цэнтрам губерні. Да ХХ стагоддзя Мінск ператварыўся ў важны транспартны вузел, што ў многім вызначыла яго далейшае развіццё ў ролі сталіцы беларускай дзяржавы.

У 2022 годзе спаўняецца 955 гадоў з даты першай летапіснай згадкі пра Мінск. Горад захоўвае сваю шматвяковую гісторыю ў архітэктуры, назвах вуліц, плошчаў, паркаў, сквераў, у легендах і паданнях, у творах мастацтва і прадметах побыту. У гонар Дня горада - 2022 Музей гісторыі горада Мінска прадстаўляе выставу аб сталіцы "Маё імя - Мінск".

У тэматычных раздзелах экспазіцыі прадстаўлены вобраз горада ў выяўленчым мастацтве, узорах прадукцыі вядучых прадпрыемстваў у выглядзе арыгінальных прадметаў і мадэляў. Адлюстраваны розныя інтэрпрэтацыі вобраза Мінска ў прадметах побыту, дызайну, сувенірнай прадукцыі. Вобраз горада ў мастацтве ўяўляе сабой маляўнічую храналогію гарадской гісторыі. Нават першая летапісная згадка пра горад у сувязі з бітвай на Нямізе 3 сакавіка 1067 года праілюстравана на мініяцюры Радзівілаўскага летапісу. Акцэнт на выставе зроблены на перыяд ХХ стагоддзя, калі Мінск асабліва часта станавіўся аб'ектам цікавасці мастакоў. У мастацкіх творах - падзеі Кастрычніцкай рэвалюцыі і ўстанаўлення савецкай улады ў Мінску, разбурэнне горада ў перыяд Вялікай Айчыннай вайны і пасляваеннае аднаўленне, работа буйных прамысловых прадпрыемстваў, шумнае жыццё гарадскіх вуліц і паўсядзённы побыт гараджан.

Цэнтральнае месца ў экспазіцыі займае манументальны габелен «Мой Мінск» народнага мастака Беларусі А.М. Кішчанкі. Ён уяўляе сабой шматфігурную кампазіцыю з сімвалаў гарадской гісторыі і культуры. Рэвалюцыйныя падзеі і ўзрушэнні 1920-х гг. адлюстраваны ў работах "Кастрычнік" В.А. Самсонава, «На світанку Савецкай улады. 1-ы з'езд Саветаў у Мінску» С.Г. Раманава, «Нараджэнне рэспублікі» А.І. Кроля. Працоўныя будні трактаразаводцаў можна ўбачыць на палотнах "Вытворчы эцюд" В.П. Сухаверхава, "Юнацтва" і "Аператары МТЗ" А.А. Малішэўскага. Засяроджана глядзяць на гледача героі працы "Камсамольска-моладзевая брыгада вадзіцеляў-выпрабавальнікаў МАЗа інжынера Мікалая Леуса" Л.А. Дударэнкі. Упэўненай хадой рухаюцца насустрач новаму дню маладыя будаўнікі ў рабоце "Мінск абуджаецца" М.У. Данцыга. Дынамічная атмасфера горада ў гадзіну пік перададзена на палотнах "Падземны пераход" В.К. Яўсеева, "Агні майго горада" М.А. Назарчука. Радасныя і асабістыя моманты з жыцця гараджан перададзены ў працах "Перад вяселлем" П.П. Лысенкі, «Цішыня» Л.М. Эрлер, "Танцы на Нямізе" А.М. Пуцейкі.

Маляўнічыя творы дапоўнены прадметнымі інсталяцыямі, якія аднаўляюць атмасферу эпохі, захоўваюць гісторыі сваіх ранейшых уладальнікаў – неабыякавых гараджан, якія захавалі і перадалі ў музей прадметныя сведчанні мінулага часу.

Прадстаўлены рэдкія артэфакты з імем "Мінск": халадзільнік "Мінск-2" (1964 г.), матацыкл "Мінск М1А" (1951 г.), радыёлы "Мінск Р-7" (1954 г.), "Мінск –58” (1958 г.), транзістарны радыёпрыёмнік “Мінск–Т” (1959 г.), калекцыя ўпакоўкі ад кандытарскай, хлебабулачнай і іншай прадукцыі мінскіх прадпрыемстваў. Дэманструецца ўнікальны прадмет – арыгінальная таблічка пагранічнага вартавога карабля «Менск». Прадстаўлены здымак горада Мінска, зроблены з вышыні 450 кіламетраў з борта Міжнароднай касмічнай станцыі 28 лютага 2013 г. у 14.39 па Грынвічы касманаўтам Навіцкім А.В.

Упершыню экспануецца серыя жывапісных партрэтаў «Гісторыя ў асобах» вядомага мінскага мастака Ю.Г. Крупянкова. Аўтар адлюстраваў на палотнах яркіх прадстаўнікоў беларускай культуры і мастацтва: заслужанага архітэктара Рэспублікі Беларусь Л.М. Левіна, заслужанага артыста Беларусі І.Л. Кургана, народных мастакоў Беларусі М.В. Данцыга, А.М. Кашкурэвіча, З.І. Азгура, народных артыстаў Беларусі У.Г. Мулявіна, Я.А. Глебава, М.М. Пташука, М.Я. Фінберга.

Выстава “Маё імя – Мінск” – гэта цудоўная магчымасць бліжэй пазнаёміцца ​​з гісторыяй горада, а таксама наведаць адрэстаўраваны будынак у гістарычным квартале «Ракаўскае прадмесце»

Выстава працуе да 5 лютага 2022 года.

ГІСТОРЫЯ

Будынак № 17 размешчаны на тэрыторыі Ракаўскага прадмесця - неад'емнай часткі гістарычнага цэнтра горада Мінска. Сярод тыповай, у мінулым пераважна жылой забудовы вул. Ракаўскай, будынак выдзяляецца сваім арыгінальным архітэктурным рашэннем.

Участак, на якім узведзены будынак, па адміністрацыйна-паліцэйскім дзяленні г. Мінска ў канцы XIX – пачатку XX ст. знаходзіўся ў 23 квартале пад парадкавым №17. Адным шырокім бокам участак выходзіў на вул. Ракаўскую, другім вузкім - на зав. Няміга-Ракаўскі ці Васкрасенскі (зараз вул. Віцебская).

Найбольш раннія звесткі аб уладальніках і забудове ўчастка адносяцца да сярэдзіны XIX ст. Згодна плану ўчастка 1862 г. і "Раскладачнай ведамасці падатку з нерухомых маёмасцяў" на 1863 г., участак належаў дваранам Мацвею Людвігу і Юліі Вальчэўскім. У той час на ім існавалі драўляны дом на каменным падмурку па вул. Ракаўскай, адзін флігель па лініі вуліцы, другі ў двары, "няскончаны пабудовай" драўляны дом на цагляным сутарэнні пры Нямігскім завулку, праект на будаўніцтва якога быў зацверджаны ў 1862 г., а таксама некалькі адрын. У «Акладной кнізе спагнання падатку з нерухомых маёмасцяў» за 1878 г. уладальнікам участку ўжо значылася Юлія Брылеўская. Забудову пляца складалі драўляныя будынкі.

У канцы 1880-х гг. участак з забудовай перайшоў у валоданне да Абрама Беркава Чэрчэса. У маі 1890 г. А. Чэрчэс звярнуўся ў Мінскую гарадскую ўправу з прашэннем аб дазволе "...на будаўніцтва каменнага аднапавярховага дома з падвалам...". Неўзабаве, у чэрвені 1890 г., ён падаў у гарадскую ўправу хадайніцтва і праект на надбудову другога паверха над узведзеным домам (жылы дом захаваўся пад сучасным № 19).

У 1895 г. А. Чэрчэс зноў звярнуўся ў будаўнічае аддзяленне Мінскага губернскага праўлення з чарговым прашэннем аб зацвярджэнні праекта на будаўніцтва дома для вясельных і бальных вечароў. Будынак захаваўся пад сучасным № 17. Дом быў запраектаваны каменны аднапавярховы, часткова двухпавярховы, са склепам, накрыты вальмавым дахам. Цэнтральная частка была вышэй за астатні аб'ём будынка. Падвал быў з тыльнага боку дома. Галоўным фасадам будынак выходзіў на вул. Ракаўскую, тарцовым (заходнім) прымыкаў да жылога дома А. Чэрчэса, пабудаванага па праекце 1890 г. (сучасны № 19).

Будынак меў сіметрычную аб'ёмна-прасторавую кампазіцыю. У цэнтры знаходзілася прамавугольная ў плане танцавальная зала, з двух бакоў да якой прымыкалі дапаможныя памяшканні. Цэнтральная частка галоўнага фасада выступала шырокім рызалітам, членаваны высокімі арачнымі вокнамі і пілястрамі з іянічнымі капітэлямі. Рызаліт вянчаў ступеністы атык, дэкараваны вазамі і аддзелены ад сцяны сложнопрофилированным карнізам з сухарыкамі. Атык быў упрыгожаны ляпным дэкорам. Аконныя і дзвярныя праёмы абапал рызаліта былі запраектаваны прастакутныя. Паверхня сцен апрацоўвалася рустам. Над уваходамі меліся двухсхільныя брылі.

Праектны чарцёж змяшчае план першага паверха і падоўжны разрэз будынка, па якіх у пэўнай ступені можна меркаваць аб рашэнні інтэр'ера залы. Яго сцены былі аформлены ўверсе прафіляваным карнізам і раскрепованы пастаўленымі на высокія пастаменты пілястрамі з каннелюрамі і іянічнымі капітэлямі. На чарцяжы таксама паказаны печы ў сцяне, прастакутныя дзвярныя праёмы ў бакавыя памяшканні.

Фактычна адначасова са сцвярджэннем праекта дома на імя мінскага губернатара пачалі паступаць скаргі ад прыхаджан размешчанага ў пачатку вул. Ракаўскай Екацярынінскага сабора, якія былі супраць будаўніцтва танцавальнай залы блізка ад храма: «...уладкаванне залы паблізу Сабора вельмі непажадана для Багамольцаў і духавенства, праход у Сабор каля залы, дзе часта бываюць розныя скандалы, будзе небяспечны...». Выказвалася асцярога, што "на вяселлях бываюць заўсёды п'яныя і ад п'янства выходзіць шмат скандалаў...". Акрамя таго, не выключаліся сутыкненні карэт да царквы з карэтамі, што будуць пад'язджаць да танцавальнай залы. Аднак гэтыя пратэсты былі адхіленыя як неабгрунтаваныя.

У 1901 г. па хадайніцтве А. Чэрчэса будаўнічае аддзяленне Мінскага губернскага праўлення дало разрашэнне на прыбудову да будынка танцавальнай залы з боку дваровага фасада кухоннага блока.

У ацэначным апісанні нерухомасці квартала за 1910 г. дом для вясельных і бальных вечароў характарызаваўся як аднапавярховы з падвалам, крыты бляхай. Меў памеры 38х36х9 аршын (аршын = 0,7112 м). Правае крыло будынка, якое непасрэдна прымыкала да жылога дома (сучасны № 19) у ацэначнай ведамасці зафіксавана як асобны аднапавярховы з мансардай жылы дом памерамі 10х15х10 арш. Падвал пад домам танцавальнай залы таксама быў жылым. У графе «Колькі гадоў з часу пабудовы» запісана «15», што адпавядае 1895 г.

У часопісе гарадской управы за 1914 г., у якім рэгістраваліся ўсе прашэнні жыхароў г. Мінска на будаўнічыя працы, маецца запіс аб дазволе А. Чэрчэсу над існуючым домам надбудаваць другі паверх. Без сумневу, дадзенае прашэнне тычылася надбудовы другога паверха над бакавымі крыламі дома з танцавальнай залай. На плане ўчастка 1915 г. гэты будынак паказаны ўжо як двухпавярховы. У той час уладальнікамі пляца з забудовай былі Ізраіль-Шыман і Лейба-Янкель Абрамавы Чарчэсы. Плошча ўчастка складала 634 кв. саж.

У 1922 г. на падставе дэкрэта аб адмене прыватнай уласнасці ад 20 жніўня 1918 г. № 62 арт. 674 у Мінску была ажыццёўлена ўсеагульная муніцыпалізацыя, у тым ліку было муніцыпалізавана домаўладанне Чарчэсаў. Вядома, што ў 1925 г. яны звярталіся ў Менскі акруговы выканкам з заявай аб вяртанні будынкаў. Прашэнне было адхілена.

У першыя гады савецкай улады танцавальная зала была рэканструявана ў кінатэатр «Рэкорд». У фондах Дзяржаўнага архіва Мінскай вобласці выяўлены чарцяжы кінатэатра, датаваныя 1920 г. Мяркуючы па чарцяжы фасада, правае крыло будынка было двухпавярховы, левы - аднапавярховы з мансардным паверхам. У цэнтральным аб'ёме сярэдняе акно было напалову закладзена і прабіты прастакутны праём ніжэй за існуючы ўзровень вокнаў, справа ад яго аконны праём быў перароблены ў дзвярны (запасны выхад). На атыцы страчаны дэкаратыўныя вазы. Рэканструяваная зала мела ўніверсальнае прызначэнне, г.зн. мог выкарыстоўвацца не толькі для кінасеансаў, але і як тэатральны, канцэртны. Для гэтага сцэна з кулісамі была аддзелена ад глядзельнай залы аркестравай ямай. Размяшчалася сцэна ў тыльнай частцы будынка. Акрамя партэра, у глядзельнай зале мелася адна ложа. Зала была разлічана на 320 чалавек. Варта заўважыць, што інтэр'ер залы быў спрошчаны з прычыны страты пілястраў. Печы часткова былі захаваны. З двух бакоў да залы прымыкалі дапаможныя памяшканні - гардэроб, фае, пакой для курэння, туалеты.

Як доўга праіснавала кіназала звестак няма. У "Спадарожніку па г. Мінску" на 1930 г. па вул. Ракаўскі кінатэатр не згадваецца. Не выключана, што ў 1920 - 1930-я гады змянілася функцыянальнае прызначэнне будынка і замест мансарднага быў надбудаваны другі паверх над левым крылом па аналогіі з правым.

Фактычна ў такім выглядзе будынак праіснаваў да пачатку 1990-х гг., калі пачаліся даследчыя і праектныя работы па рэстаўрацыі. Да канца 1990-х гг. будынак быў у асноўным рэстаўраваны (фасады). Потым у 2003-2004 гг. распрацаваны новы праект рэканструкцыі і прыстасаванні яго пад "Дом кнігі" (не рэалізаваны).

Такім чынам, у выніку гісторыка-архіўных даследаванняў устаноўлена, што будынак па вул. Ракаўскай, 17 пабудавана ў 1895 г. як аднапавярховы з павышанай цэнтральнай часткай дом для вясельных і бальных вечароў. У 1901 г. да дваровага фасада была зроблена прыбудова кухоннага блока. У 1914 г. над бакавым правым крылом будынка быў надбудаваны другі паверх, над левым - мансардны паверх. У 1920 г. будынак з танцавальнай залай быў рэканструяваны з прыстасаваннем пад першы савецкі кінатэатр «Рэкорд». Хутчэй за ўсё, у 1920 - 1930-я гг. у чарговы раз дом быў рэканструяваны з надбудовай другога паверха над левым крылом. У 1997 г. завершаны работы па рэстаўрацыі фасадаў будынка.

КОШТ